Ebu Nasır Muhammed İbn el-Farah el-Farabi, islam aleminin en büyük bilginlerinden ve filozoflarından biridir.Düşünce yapısı ve kazandırdığı eserlerle dünyaca tanınan Farabi, filozof olduğu gibi aynı zamanda da mantık, psikoloji ve siyaset konularında da ismini duyurmuş bir bilim insanıdır. Bilime birçok şey katan Farabi, günümüzde ders kitaplarında da okutulmaktadır. Peki, bu yaygın isim kimdir ve eserleri nelerdir hep birlikte bilime katkı sağlayan bu ismi tanıyalım.
Avrupa’da “Alpharabius” adıyla bilinen Farabi, general bir babanın oğluydu. İlk eğitimini aldıktan sonra Bağdat’a giderek yüksek eğitimine orada devam etti. Eğitimini aldıktan sonra kralın danışmanlarından biri olduktan sonra birçok ülkeyi gezmiş ve görmüştür. Kariyerinde birçok kez zorluklarla karşılaşan ünlü bilim insanı Farabi’nin bahçe bakımıyla uğraştığı bile olmuştur.
“İlk Öğretmen” olarak bilinen dünyaca ünlü başka bir bilim insanı olan Aristoteles’in ardından “İkinci Öğretmen” olarak tanınmıştır. Eserleri ve çalışmalarıyla İbni Sina’nın çalışmalarına yol açan Farabi, islam aleminin yanı sıra tüm dünyaya inanılmaz katkılarda bulunmuştur. Bilim ve felsefe dendiğinde ilk akla gelen kişilerden biri de Farabi’dir.
İslam Felsefesi’nin Kurucusu: Farabi
İslamiyet’te Aristoteles’in ve Eflatun olarak bilinen Platon’un düşüncelerini birleştirip harmanlaştırma isteğinden ve çalışmalarından dolayı “İslam Felsefesi’nin Kurucusu” olarak tanınmıştır. Aynı zamanda “İslam Uygarlığı’nın Siyaset Felsefesi’nin Kurucusu” olarak da bilinen Farabi, “Medine-i Fadıla”, “Kitab es Siyaset” ve “Fusul al-Madani” gibi eserlerle de devlet felsefesi hakkında düşüncelerini bizlere kazandırmıştır.
Farabi’nin Devlet Siyaseti Anlayışı
Eflatun’un “Cumhuriyet” eserini baz alarak ülke yönetimini anlattığı eseri olan “Medine-i Fadıla” yani “Erdemli Şehir” anlamına gelen eserini kaleme almıştır. Bu anlayışta ülkenin başında “hükümdar-filozof” bulunacak ve bu özelliklere sahip biri yoksa devletin kanunlarını, kurallarını ve yaşayış biçimini iyi bilen biri başa geçecektir. Ve bunun sonucunda toplumdaki bütün tabakalar birbirine sevgi ve saygı duyacaktır.
Farabi, bahsettiği devlet anlayışının ilkelerinden bahsederken ilk önce “adalet” kavramından bahseder. Çünkü adaletin toplumdaki en önemli etkenlerin başında geldiğini düşünmektedir.
Farabi’nin Eserleri ve İçerikleri
Düşünce yapısı ve eserleriyle günümüze kadar ulaşan İslam filozofu Farabi’nin yazdığı birçok risale ve kitap bulunmaktadır. Bunlardan en çok bilinenleri sizlerle paylaşacağım.
Arau Ehli’l-Medineti’l-Fadıla
es-Siyasetu’l-Medeni (Mebadiu’l-Mevcudat)
İhsa’u’l-Ulum
Tahsilus-Seade
el-Cem’ Beyne Re’yeyi’l-Hakimeyn
Risale fi’l-Akıl
Kitabu’l-Mille
Kitabu’l-Hurup
Farabi’nin Etik (Ahlak) Anlayışı
Farabi’ninahlak anlayışı, insanlarda iyi ve kötü eylemlerin ortaya çıkması, iyiliğin ve nefse iyi gelenlerin, iyi ahlaktan kaynaklandığıdır. Farabi’ye göre: “İnsanın fiziki kapasitesi, ahlakı ve huylarıyla bağlantılıdır”. Nasıl ki insan sağlığını korumaya çalışıyor ve kaybettiğinde onu kazanmak için çaba harcıyorsa, ahlakını korumak için ve ahlakı bozulduğunda geri kazanmak için de aynı çabayı harcaması gerektiğini düşünür. Farabi’nin düşüncesine göre kişi kendini geliştirir, ahlakını korursa veya bozulan ahlakını düzeltmek için çabalar ve düzeltirse başkalarının ya da çevresindekilerin de düşüncelerini ve ahlakını geliştirmiş olur.
Farabi insanların dünya ve öteki hayatın mutluluğunun nesnelerini dörde ayırır.
Farabi’nin Dünya Ve Öteki Hayat Mutluluğu Anlayışı
Nazari Erdemler
Düşünce Erdemleri
Ahlaki Erdemler
Ameli Sanatlar
Nazari Erdemler
Mutluluğun temel şartları olarak adlandırılır. Bilgi ve bilgilerin önemi sayesinde ulaşılan zenginlik ve olgunluk demektir. Nazari erdemlerin temeli bilgilerden oluşmaktadır. “İnsanlar mutluluğu bilgi erdemi üzerinden elde edebilir.”
Ahlaki Erdemler Ve Düşünce Erdemleri
Farabi, ahlaki davranışlar, ahlaki işler ve düşünce erdemlerini birbirinden ayırmaz. Ahlaki davranışlarla düşüncenin gücü, faydası ve en güzel olanı keşfedebilme yeteneği ile erdemin aynı ölçüde gelişmekte olduğunu belirtmektedir.
Farabi’nin Unutulmayan 10 Sözü
“Toplum, sevgi ile kaynaşır, adaletle yaşar, dürüst çalışmakla ayakta kalır.”
“Fazla fedakârlık, kişinin kendi hakkına girmesidir.”
“Allah seni yükselttikçe, sen gönlünü alçalt.”
“İyi olmak kolaydır, zor olan adil olmaktır.”
“Erdemlerin en büyüğü bilimdir.”
“İyi bir insan öldüğünde ona ağlamayın. Asıl onu kaybeden topluma ağlayın.”
“Düşünmek ruhun kendisiyle konuşmasıdır.”
“Sevginin kurduğu devleti, adalet devam ettirir.”
“Her kalp kendi hüznünü kavrar. Anlaşılmayı beklemeyin.”
“İnsanlar bir kez zorla elde ettikleri nimetlere sahip oldular mı, bu nimetlerin korunması, devam ettirilmesi, giderek çoğaltılması gerektiğini düşünürler.”
